پایگاه خبری میاندوآب پرس(miandoabPRESS.ir)؛
بر اساس اعلام و برآورد کارشناسان، رودخانه های زرینه رود و سیمینه رود میاندوآب به تنهایی ۶۰ درصد آب دریاچه ارومیه را تامین می کردند و می کنند و لذا حیات و خروش این رودها به معنای حیات و احیای دریاچه ارومیه است.

به گزارش میاندوآب پرس و به نقل از آناج، “سرزمین آبها”، نام مستندی پژوهشی است که شنبه شب از شبکه مستند سیما به روی آنتن رفت، مستندی که حاصل ۱۲ سال پژوهش مستند ساز میاندوآبی بوده است.
در این مستند که به مرکزیت میاندوآب تهیه شده است، سیمای کاملی از آذربایجان ایران است در ۶ قسمت روی آنتن رفته و مردم ایران اسلامی به تماشای زیبایی ها و تاریخ و آداب و رسوم مردمان این پهنه جغرافیایی می نشینند و در هر یک از شش قسمت این مستند، موضوعاتی را نظاره گر می شوند.
قسمت نخست این مستند با نام «از چشمه تا دریاچه» به عوامل خشک شدن دریاچه ارومیه، قسمت دوم، به موضوع آفرینش طبیعت در سرزمین آب‌ها، قسمت سوم این مستند به حیات وحش پهنه  سرزمین آب‌ها پرداخته، قسمت چهارم نیز «نگاهی به تاریخ و تمدن» این منطقه داشته و قسمت پنجم نیز «آیین‌ها، آداب و رسوم و سنن» سرزمین آب‌ها  را به تصویر کشیده و قسمت ششم نیز تلاشی برای روایت زندگی مردمان این منطقه در روزگار معاصر است.
درباره موضوع قسمت نخست این مستند باید گفت که میاندوآب را “سرزمین آبها” می نامند، سرزمینی دارای رودهای دائمی و فصلی در نقاط مختلف از جغاتو و تاتائو گرفته تا آجرلو و قوری چایی و لیلان چایی.
رودخانه زیبای زرینه رود(جیغاتی) میاندوآب که از داخل شهر میاندوآب می‌گذرد از رودخانه‌های پرآب می‌باشد، که اطراف این رودخانه از جمله تفرجگاهی اهالی در روزهای تعطیل است و در کنار رودخانه سیمینه رود(تاتائو) میاندوآب که اطراف آن دارای مناظر سرسبز بوده و پل تاریخی تاتائو بر روی آن واقع می باشد، وجه تسمیه نام میاندوآب نیز به شمار می رود.
لیلان چایی دیگر رودخانه جاری در رگهای میاندوآب است که این رودخانه از کوههای سهند آذربایجان شرقی سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به رودخانه زرینه رود این شهرستان سرازیر می‌شود.
قوری چای و آجرلو چایی نیز رودهای جاری در باروق هستند که به صورت فصلی بوده و  از ارتفاعات سهند سرچشمه گرفته و پس از عبور از روستاها و شهر باروق به رودخانه زرینه رود میاندوآب متصل می شوند.
اما آن چیزی که در قسمت نخست مستند “سرزمین آبها” دیدیم، موضوعی حیاتی و مهم به نام دریاچه ارومیه و نقش رودخانه های زیبای میاندوآب در حیات آن بود.
 زرینه رود و سیمینه رود میاندوآب، تامین کننده ۶۰ درصد آب دریاچه ارومیه  
بر اساس اعلام و برآورد کارشناسان، رودخانه های زرینه رود و سیمینه رود میاندوآب به تنهایی ۶۰ درصد آب دریاچه ارومیه را تامین می کردند و می کنند و لذا حیات و خروش این رودها به معنای حیات و احیای دریاچه ارومیه است.
اما متاسفانه،زرینه رود میاندوآب رگ حیاتی و نگین خروشان این شهر که در کنار سیمینه رود این شهرستان تامین کننده نیمی از آب دریاچه ارومیه هستند، امروزه بدلیل تغییر اقلیم، خشکسالی و کاهش بارندگی و بی مهری ها، به روزگار ناخوشی دچار شده و  نای در نفس ندارند تا آب به دریاچه ارومیه برسانند.
آنطور که در این مستند نیز به آن اشاره شد زرینه رود میاندوآب با مشکلات عدیده ای مانند  آلودگی و ورود فاضلاب، برداشت غیر قانونی شن وماسه، در خطر بودن اکوسیستم و حیات موجودات زنده، تجاوز به حریم و بستر روبرو است.
اما در کنار موضوع نقش زرینه رود و سیمینه رود میاندوآب در حیات دریاچه ارومیه، در این مستند به وضعیت دریاچه ارومیه و دلایل خشک شدن آن نیز پرداخته شد که در این زمینه پروفسور ناصر آق نظریات قابل تاملی دارد.

 جهت کاهش تبخیر آب در دریاچه برنامه ای وجود ندارد
پروفسور ناصر آق عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه در این باره می گوید:  وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه به طور عمده ناشی از افزایش دمای جهانی، کاهش بارش‌ها، سدسازی‌های بی‌رویه در حوزه آبریز آن، توسعه بی رویه کشاورزی و برداشت بیش از حد آب در مناطق اطراف و دستکاری‌های غیرکارشناسی در ساختار دریاچه، و برنامه‌ریزی نادرست و مدیریت غلط است. این موضوعی است که تحلیلگران محیط زیست بر آن اتفاق نظر دارند.
آق در ادامه سخنان خود گفت: در طول این سال‌ها که ستاد احیای دریاچه ارومیه ایجاد شد، پروژه‌های زیادی برای احیای دریاچه ارومیه اجرا شده، اما جهت کاهش تبخیر آب در دریاچه برنامه ای وجود ندارد. پیشنهاد من که از سال ۱۳۸۵ آن را ارائه دادم، «کوچک کردن سطح دریاچه ارومیه» بود. چون فقط با کوچک کردن دریاچه می‌توان میزان تبخیر را کم کرد. متاسفانه از همان دوره با این پیشنهاد مخالفت شد. دلیل‌شان هم این بود که باید دریاچه را به همان شیوه سابق احیا کنیم.
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت قبل، تراز اوکولوژیکی و احیای الکولوژیک دریاچه ارومیه را تعریف کرد که بر اساس آن دریاچه حدود ۴ هزار و ۳۰۰ کیلومترمربع وسعت و حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب آب خواهد داشت، گفت: برای اجرای این طرح برنامه‌ریزی و پروژه‌های زیادی هم شروع شد. اما از همان ابتدا روشن بود که این پروژه‌ها جوابگوی قطعی احیای دریاچه ارومیه نخواهند بود چون به تغییرات ژئومورلوژیکی بستر دریاچه توجه نشده بود.
پروفسور آق گفت: کف دریاچه ارومیه به خاطر رسوبات بسیار زیاد به خصوص رسوبات نمک خیلی بالا آمده است. قدیم وقتی این دریاچه بزرگ بود و عمق متوسط ۶ متر داشت، کف آن لجن بود و ما در کف، نمک نداشتیم درحالیکه هم اکنون حدود ۷ میلیارد تن رسوبات نمک بستر دریاچه را پوشانده است.
وی اذعان کرد: هم اکنون عمق متوسط دریاچه ارومیه حدود یک متر است که این عدد از سال گذشته هم کمتر است، ما در سال ۱۴۰۰ بارندگی خیلی کمی داشتیم و ورود آب به دریاچه خیلی کم بود. وقتی بارندگی کم باشد، ذخیره آب پشت مخازن سدها هم خیلی کم می‌شود. مسئولان مربوطه هم مجبورند آن مقدار آب را حفظ کنند. چون آب پشت سدها فقط برای احیای دریاچه کاربرد ندارد؛ این آب هم برای شرب، هم برای کشاورزی منطقه و هم برای صنعت مصرف می‌شود و این کاملا طبیعی است که باید به فکر نیازهای شهری و صنعت هم بود.
این استاد دانشگاه افزود: به دلیل چاه‌های زیادی که در منطقه حوزه آبریز دریاچه ارومیه – چه طرف آذربایجان غربی و چه در آذربایجان شرقی – حفر شده و نیز پایین رفتن‌ تراز آب‌های زیرزمینی باعث شده که آب شیرینی که وارد دریاچه ارومیه می‌شود، شور بشود و چاه‌های اطراف هم شور بشوند. الان آب خیلی از چاه‌های کشاورزی شور شده است. پس با این روش نمی‌شود کار را پیش برد و فکرهای عمیق‌تری لازم است.
پروفسور آق اظهار کرد: در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. ستاد احیای دریاچه ارومیه خیلی تلاش کرد تا این میزان را به ۴۰ درصد برساند. این که طرح تا چه حد موفقیت‌آمیز بوده، من خبر ندارم اما اگر موفقیت‌آمیز بوده، اثرات آن را باید روی دریاچه مشاهده می‌کردیم و وضعیت دریاچه باید بهتر می‌شد.

زرینه رود  و سیمینه رود  میاندوآب رگ های حیاتی دریاچه ارومیه
باید گفت که توجه به زرینه رود در ابعاد مختلف نه تنها می تواند زیان های احتمالی ناشی از خشکیدن دریاچه را کاهش دهد بلکه با توجه و حفظ آب کافی در بستر آن، بطور مستقیم محاسن اقتصادی و فرهنگی نیز حاصل می شود که از آن جمله می توان به تقویت سفره های زیر زمینی آب در منطقه، حفظ اکوسیستم زرینه رود، حفظ و ایجاد زیبایی طبیعی و امکان احیا تالاب های پایین دست و حتی تقویت طبیعت گردی منطقه، تلطیف آب و هوای منطقه و ایجاد زیبایی بصری و شادابی اجتماعی، ایجاد روحیه امید و رفع نگرانی از نابودی کشاورزی منطقه و موارد دیگری که متخصصین و علاقمندان شهرستان در ادامه این موضوع می توانند مورد بحث قرار دهند .

تهیه و نگارش خبر؛ فریده چتری